Med Cezir Nedir? Gel-Git Olayı Nedir?

Güneşin, uyduların birer çekim kuvveti vardır. Bunlar dünyaya uzak olduğu için pek etkili olmazlar. Ama ay çok yakınımızda, güneş de çok büyük olduğu için çekim kuvvetlerinin etkisiyle dünya üzerindeki sular alçalıp yükselir. Bu olaya gel-git (med cezir) denir. Suların alçalması inme, yüksel­mesi de kabarma olarak adlandırılır. 

Küçük, kapalı sularda gel-git olayı hafif geçer. En büyük göllerde bile inme ve kabarma 5 cm'yi geçmez. Ancak, okyanus kıyılarında çok şiddetli olur. En yüksek kabarma Kanada kıyılarında görülür ve 21 m'yi bulur.

İnsanlar gelgit olayının ayla ilgili olduğunu binlerce yıldan beri bilir­lerdi. Ancak, bu olay İngiliz fizikçisi Newtonun XVII. yüzyılda evrensel çekim kanununu bulmasından sonra açıklanabilmiştir.

Çekim gücü uzaklıkla azalır. Güneş aydan 27.000.000 kat büyük olduğu halde dünya üzerindeki gelgite ayın çekiminin yarısı kadar etkili olabilir. Çünkü güneşin dünyaya uzaklığı, ayın dünyaya uzaklığının 390 katı kadar fazladır.



Ayın çekimi, dünyanın aya bakan yanındaki suları kabartır. Dünyanın çekini kuvveti de dik doğrultudaki suları çektiğinden, karşı yöndeki sular da kabarır. Böylece dünyanın iki yanında birden gel-git olayı görülür. Dünyada her 12 saat 25 dakikada bir med cezir görülür. Ancak, bu olay her gün bir önce­kinden 50 dakika geç olur.

Gel-git (medcezir) başlarken sular 6 saat içinde en yüksek noktaya varır. 6 saat sonra da eski durumuna iner. Güneşle ayın çekimleri aynı doğrultuya rast­larsa gelgit her zamankinden çok olur. Dolunay ve yeniay durumları böyle noktalardır. Güneşle ayin durumları dik açı çizecek biçimdeyse gel-git her zamankinden az olur. Gelgit durum limanlara girip çıkan gemiler için çok önemli olduğundan kıyı ülkeleri yıllık gelgit cetvellerihazırlarlar.